Zwangerschapsdiabetes: Symptomen, diagnose en behandeling

Zoals we in de inleiding al hebben vermeld, is zwangerschapsdiabetes een tijdelijke vorm van diabetes mellitus, die zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap en zich kenmerkt door het onvermogen van het lichaam om voldoende insuline te produceren om aan de verhoogde behoefte van het zwangere lichaam te voldoen, wat leidt tot verhoogde bloedsuikerspiegels.

De voornaamste oorzaak van het ontstaan is insulineresistentie, die zich ontwikkelt onder invloed van hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap. Concreet: de placenta produceert diverse hormonen zoals menselijk placentaire lactogeen, cortisol, progesteron en groeihormoon, die de effectiviteit van insuline in het lichaam verminderen. 

Als gevolg daarvan worden de cellen minder gevoelig voor insuline en kan het lichaam de bloedsuikerspiegel niet adequaat reguleren.

Risicofactoren voor zwangerschapsdiabetes

De risicofactoren omvatten de volgende:

• Obesitas en overgewicht – Overtollig vetweefsel verhoogt de insulineresistentie, waardoor de controle van de bloedsuikerspiegel tijdens de zwangerschap lastig wordt.
  

• Voorgaande zwangerschapsdiabetes – Vrouwen die in een eerdere zwangerschap zwangerschapsdiabetes hebben gehad, lopen aanzienlijk meer risico op herhaling.
  

• Familiale voorgeschiedenis van diabetes – Het voorkomen van diabetes bij directe familieleden (ouders, broers of zussen) verhoogt het risico.
  

• Leeftijd boven 25‑30 jaar – Met het toenemen van de leeftijd stijgt ook het risico op zwangerschapsdiabetes.
  

• Etnische achtergrond – Bepaalde etnische groepen zoals Aziaten, Afro‑Amerikanen, Latino’s en inheemse bevolkingsgroepen zijn vatbaarder voor ontwikkeling van zwangerschapsdiabetes.
  

• Polycysteus‑ovariumsyndroom (PCOS) – Vrouwen met deze hormonale disbalans hebben een grotere kans op insulineresistentie en daarmee op zwangerschapsdiabetes.
  

• Eerdere bevallingen van baby’s met overgewicht – Dit is eveneens een indicatie voor verhoogd risico, omdat een hoge bloedsuikerspiegel bij de moeder de groei van de foetus beïnvloedt.
  

Al deze factoren, afzonderlijk of in samenhang, kunnen leiden tot een verstoorde glucosestofwisseling metabolisme tijdens de zwangerschap en het ontstaan van zwangerschapsdiabetes. Vroegtijdige diagnostiek en adequate controle zijn van essentieel belang voor de gezondheid van moeder en kind.

Zwangerschapsdiabetes verloopt vaak zonder duidelijke symptomen, daarom realiseren veel vrouwen zich niet dat ze het hebben. 

In sommige gevallen kunnen echter de volgende tekenen optreden, die doorgaans kenmerkend zijn voor andere vormen van diabetes bij mensen:

• Verhoogde dorst en een droge mond

• Frequent urineren

• Moeheid en zwakte

• Wazig zicht

Deze symptomen zijn echter niet specifiek en kunnen ook verband houden met normale veranderingen tijdens de zwangerschap, wat het belang van regelmatige controle van de bloedsuikerspiegel nog vergroot voor tijdige detectie van zwangerschapsdiabetes.

De bloedglucosewaarden die worden gebruikt voor de diagnose van zwangerschapsdiabetes, zijn gestandaardiseerd en volgen de aanbevelingen van de World Health Organization (WHO) en de International Association of Diabetes and Pregnancy Study Groups (IADPSG). 

De belangrijkste criteria zijn:

• Nuchtere bloedsuiker (na minstens 8 uur vasten): ≥ 5,1 mmol/l
  

• Bloedsuiker 1 uur na inname van glucose-oplossing (75 g): ≥ 10,0 mmol/l
  

• Bloedsuiker 2 uur na inname van glucose-oplossing (75 g) – glucosetolerantietest: ≥ 8,5 mmol/l

Als één of meer van deze waarden boven de norm liggen tijdens de orale glucosetolerantietest (OGTT), wordt de diagnose zwangerschapsdiabetes gesteld. Dit maakt vroege interventie en controle mogelijk om het risico voor moeder en kind te verminderen.

De diagnose zwangerschapsdiabetes wordt voornamelijk gesteld via onderzoeken en laboratoriumtests die gericht zijn op het meten van de bloedsuikerspiegel. De meest gebruikte test is de orale glucosetolerantietest (OGTT), waarbij eerst de bloedsuiker nuchter wordt gemeten, vervolgens neemt de vrouw 75 gram glucose in, waarna er extra metingen worden verricht na 1 en 2 uur. 

Deze resultaten worden vergeleken met referentiewaarden om de diagnose zwangerschapsdiabetes te bevestigen of uit te sluiten. In sommige gevallen kan ook een willekeurige bloedsuikertest worden gebruikt, evenals het volgen van de waarden van geglyceerd hemoglobine (HbA1c), hoewel deze laatste niet standaard is tijdens de zwangerschap vanwege het retrospectieve karakter, dat geen goede graadmeter is binnen de relatief korte zwangerschapsduur. 

Vroege diagnose is essentieel voor een goede aanpak en het verminderen van complicaties voor zowel moeder als baby.

Zwangerschapsdiabetes kan tot verschillende complicaties leiden voor zowel moeder als kind indien deze niet goed wordt beheerd. Tijdige detectie en een adequate behandeling zijn daarom van groot belang.

Mogelijke complicaties voor de moeder zijn onder andere:

• Verhoogd risico op pre-eclampsie – een ernstige zwangerschapscomplicatie die wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk en schade aan organen zoals nieren en lever, wat levensbedreigend kan zijn voor zowel moeder als kind.
  

• Grotere kans op een keizersnede – grote baby’s (macrosomie) of andere complicaties kunnen een operatieve bevalling noodzakelijk maken.
  

• Verhoogd risico op het ontwikkelen van type 2 diabetes na de zwangerschap – vrouwen met zwangerschapsdiabetes hebben een grotere kans om in de toekomst diabetes te ontwikkelen, vooral indien zij hun levensstijl niet aanpassen.
  

Mogelijke risico’s voor de baby zijn onder andere:

• Macrosomie – overmatige groei van de foetus, wat de bevalling kan bemoeilijken en tot verwondingen kan leiden.
  

• Hypoglykemie na de geboorte – lage bloedsuikerspiegel in de eerste uren of dagen na de geboorte, veroorzaakt door overmatige insulineproductie.
  

• Ademhalingsproblemen – verhoogd risico op het respiratoir distress-syndroom, vooral bij vroeggeboorte.
  

• Groter risico op obesitas en metabole aandoeningen op kinderleeftijd – kinderen van moeders met zwangerschapsdiabetes hebben een verhoogde kans op overgewicht en diabetes in de toekomst.
  

Daarom zijn een strikte bloedsuikercontrole, een passend dieet en regelmatige controles van cruciaal belang om deze risico’s te minimaliseren en een gezonde zwangerschap en bevalling te waarborgen.

Het is raadzaam een arts te raadplegen bij de eerste tekenen van zwangerschapsdiabetes of indien je risicofactoren hebt zoals obesitas, een familiegeschiedenis van diabetes of een eerdere zwangerschap met zwangerschapsdiabetes.

Regelmatige prenatale onderzoeken omvatten een screening op zwangerschapsdiabetes tussen de 24e en 28e week van de zwangerschap, maar bij symptomen of verhoogd risico kan het onderzoek ook eerder plaatsvinden. Vroege diagnose en controle zijn belangrijk om complicaties bij zowel moeder als kind te voorkomen.

De behandeling van zwangerschapsdiabetes is gericht op het behouden van veilige bloedsuikerniveaus voor zowel moeder als kind, en omvat voornamelijk dieetaanpassingen met een uitgebalanceerd voedingspatroon, gewichtscontrole en regelmatige lichaamsbeweging, die de insulinegevoeligheid verbeteren. 

Indien nodig – bij gevaarlijk hoge bloedsuikers ondanks een strikt dieet – worden medicijnen zoals insuline of, minder vaak, orale antidiabetica toegepast, die met grote zorg worden gekozen vanwege de zwangerschap. 

Het opvolgen van bloedsuikerniveaus en regelmatige prenatale controles zijn essentieel voor een effectieve behandeling en het beperken van risico’s.

Zwangerschapsdiabetes is een van de meest voorkomende complicaties tijdens de zwangerschap en treft ongeveer 5 tot 10% van alle zwangere vrouwen, waarbij het aantal stijgt door veranderingen in de levensstijl en het toenemend aantal vrouwen met overgewicht in de vruchtbare leeftijd. 

Aangezien het vaak voorkomt bij vrouwen met overgewicht vóór de zwangerschap of bij excessieve gewichtstoename tijdens de zwangerschap, is het in veel gevallen volledig te voorkomen en kan het daarom niet als fysiologisch of normaal worden beschouwd.

Elke zwangerschap met zwangerschapsdiabetes, die niet tijdig onder controle is gebracht, brengt statistisch gezien een verhoogd risico op complicaties met zich mee, zowel voor de moeder als voor de foetus – zoals eerder in het artikel uitgelegd. 

Precies om die reden is het van groot belang om aandacht te besteden aan dit probleem en aan de mogelijkheden om het te overwinnen of zelfs volledig te voorkomen door goed voor je gezondheid te zorgen. Een gezond gewicht en een evenwichtige voeding zouden een prioriteit moeten zijn voor iedereen – man of vrouw, zwanger of niet.

In lijn met en als aanvulling op de bovenstaande paragraaf kunnen we opmerken dat de preventie van zwangerschapsdiabetes essentieel is om het risico op het ontwikkelen van deze aandoening te verkleinen, en begint met een gezonde levensstijl, al vóór de zwangerschap. 

Het is belangrijk dat vrouwen die een zwangerschap plannen, een gezond gewicht behouden door middel van een uitgebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging, aangezien obesitas en een zittende levensstijl belangrijke risicofactoren zijn. 

Tijdens de zwangerschap wordt een gezond eetpatroon aanbevolen, met aandacht voor de inname van koolhydraten en het vermijden van overmatige gewichtstoename. Regelmatige controle en monitoring van de bloedsuikerspiegel zijn eveneens belangrijk voor het vroegtijdig opsporen en behandelen van zwangerschapsdiabetes.

Wat is zwangerschapsdiabetes?

Dit is een aandoening die zich ontwikkelt bij zwangere vrouwen en wordt gekenmerkt door het onvermogen van het lichaam om te voldoen aan de verhoogde insulinebehoefte van de moeder, in combinatie met insulineresistentie.

Is deze aandoening te behandelen?

Ja, doorgaans verdwijnt het vanzelf na de zwangerschap, maar het is van groot belang voor de gezondheid van moeder en kind dat het tijdig wordt vastgesteld en tijdens de zwangerschap al wordt gecorrigeerd.

Kunnen er complicaties optreden als zwangerschapsdiabetes niet tijdig wordt gediagnosticeerd?

Ja, dat kan – zowel voor de moeder als voor het kind – waarbij de ernst van de complicaties afhangt van de bloedsuikerwaarden en het moment waarop de zwangerschapsdiabetes ontstaat tijdens de zwangerschap.