Dementie - hoe de symptomen te herkennen en wat helpt

Dementie is een klinisch syndroom dat wordt gekenmerkt door een progressieve achteruitgang van cognitieve functies in die mate dat de patiënt moeite heeft om zelfstandig het dagelijks leven te beheren.

Het omvat stoornissen in het geheugen, denkprocessen en gedrag. Het wordt veroorzaakt door schade aan hersencellen (neuronen) en hun vermogen om effectief met elkaar te communiceren, wat leidt tot cognitieve en functionele problemen.

Dementie is een multifactoriale ziekte en zelden kan één specifieke oorzaak voor het ontstaan ervan worden aangewezen. De wetenschap herkent diverse factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan.

De meest genoemde oorzaken van deze ziekte zijn:

• Neurodegeneratieve ziekten: Dit zijn ziekten van het centrale zenuwstelsel waarbij atrofische veranderingen worden waargenomen in bepaalde structurele onderdelen van de hersenen, zoals de ziekte van Alzheimer, Parkinson of Huntington. Ze zijn verbonden met progressieve celdood van neuronen, wat leidt tot dementie.
• Cerebrovasculaire ziekte: Verminderde of beperkte bloedtoevoer naar de hersenen, door arteriële hypertensie, atherosclerose of als gevolg van een beroerte, leidt tot vernauwing van de bloedvaten en verminderde voeding en zuurstoftoevoer naar de neuronen. Hierdoor sterven ze af en wordt hun plaats ingenomen door niet-functioneel weefsel, wat leidt tot de ontwikkeling van dementie.

• Chronische ziekten: Diabetes, obesitas, cardiovasculaire aandoeningen verhogen het risico op het ontwikkelen van dementie aanzienlijk, door verhoogde oxidatieve stress en schade aan de bloedvaten en zenuwcellen.
• Onjuiste voeding: Onjuiste voeding en daarmee samenhangende tekorten aan essentiële stoffen zoals vitamine B1, B6, B12, D en E worden in verband gebracht met een verhoogd risico op dementie.
• Chronisch misbruik van alcohol, sigaretten en drugs.
• Genetische factoren: Genetische aanleg is zeker een factor bij de ontwikkeling van dementie.
• Infectieziekten: Ziekten zoals HIV, syfilis en andere aandoeningen die het zenuwstelsel aantasten, kunnen logisch gezien leiden tot structurele en functionele stoornissen die kenmerkend zijn voor dementie.
• Hersenletsel: Hierbij gaat het specifiek om herhaalde microtrauma’s aan het hoofd, zoals die voorkomen bij contactsporten zoals boksen.
• Genetische factoren spelen een grote rol bij de ontwikkeling van de ziekte, omdat niet alle mensen onder dezelfde omstandigheden en met dezelfde ziekten dementie zullen ontwikkelen. Dit toont aan dat dementie meestal wordt veroorzaakt door aanleg en andere specifieke risicofactoren.

Vroege tekenen en symptomen van de ziekte kunnen subtiel zijn, afhankelijk van het type dementie en de individuele kenmerken van de persoon.

Een van de meest voorkomende vroege tekenen die kunnen wijzen op een mogelijk probleem is geheugenverlies, vooral met betrekking tot recente gebeurtenissen. Mensen met beginnende symptomen kunnen moeite hebben om de juiste woorden te vinden, gesprekken te begrijpen of herhalen vaak hetzelfde.

Ze kunnen problemen ondervinden bij het uitvoeren van bekende activiteiten – zoals het berekenen van financiën, het volgen van een kookrecept of het omgaan met huishoudelijke apparaten.

Verwarring over de actuele tijd en plaats kan optreden, evenals het vergeten van data of het verliezen van oriëntatie in bekende omgevingen.

Kenmerkend voor de vroege fasen van dementie zijn stemmingswisselingen en veranderingen in karakter. Vaak worden mensen onrustig, prikkelbaar, depressief, en er worden veranderingen in sociaal gedrag waargenomen.

Problemen met plannen en organiseren, concentratie en het volgen van een bepaalde volgorde van handelingen en stappen kunnen ook vroege indicatoren van dementie zijn.

Aanvullende niet-specifieke symptomen kunnen een slechte beoordelingsvaardigheid en het onvermogen om beslissingen te nemen zijn, wat zich kan uiten in ongebruikelijke aankopen en het maken van inadequaat keuzes.

Mensen met dementie beginnen zich geleidelijk te verwaarlozen, stoppen met het verzorgen van hun hygiëne en besteden minder aandacht aan hun gezondheidsbehoeften en problemen.

In de loop van de tijd verergeren deze symptomen en bereiken een fase waarin ze de levenskwaliteit van de getroffen persoon aantasten.

Ontwikkelingsfasen

Over het algemeen verloopt dementie progressief en doorloopt het meerdere fasen die niet scherp van elkaar te onderscheiden zijn. De overgang van de ene naar de andere fase verloopt geleidelijk, waarbij de voortgang van de ziekte voor een groot deel afhankelijk is van de individuele oorzaken ervan.

Samengevat worden de ontwikkelingsstadia van dementie ingedeeld in drie fasen.

Vroege fase (lichte dementie)

In de vroege stadia van de ziekte zijn de symptomen vaak subtiel en niet constant aanwezig, waardoor ze lange tijd onopgemerkt kunnen blijven.

Meestal omvat dit een aangetast kortetermijngeheugen, moeite met het vinden van de juiste oplossing voor een probleem en lichte gedragsveranderingen. In deze fase functioneren mensen doorgaans zelfstandig in een vertrouwde omgeving, maar kunnen zij assistentie nodig hebben bij het uitvoeren van complexere taken.

Middenfase (matig uitgesproken dementie)

Naarmate de ziekte vordert, worden de symptomen duidelijker en beginnen ze een negatieve invloed te hebben op het dagelijks leven en de levensstijl van de persoon. De geheugenproblemen verergeren, waarbij mensen moeite kunnen krijgen met het herkennen van bekende gezichten, plaatsen en voorwerpen.

Communicatieproblemen nemen ook toe, waarbij steeds vaker problemen zichtbaar worden bij het kiezen van het juiste woord.

Gedrags- en psychologische symptomen zoals prikkelbaarheid, teruggetrokkenheid en slaapproblemen kunnen ook optreden. Activiteiten die verband houden met zelfzorg, zoals het behouden van persoonlijke hygiëne, worden steeds moeilijker.

Late symptomen (vergevorderde dementie)

In het vergevorderde stadium van dementie zijn de cognitieve stoornissen sterk uitgesproken, waarbij de getroffenen aanzienlijke ondersteuning en assistentie nodig hebben bij elk aspect van het leven.

Ernstige geheugenproblemen leiden tot het onvermogen om zelfs naaste vrienden en familieleden te herkennen. De spraak kan beperkt zijn of geheel afwezig.

In deze fase nemen fysieke mogelijkheden en mobiliteit af, en wordt de zorg volledig door derden uitgevoerd. Patiënten worden vatbaarder voor infecties, complicaties door verminderde mobiliteit (doorligwonden) en andere medische complicaties.

Dementie is een progressieve aandoening die niet te genezen is. Toch bestaat er dankzij de wetenschap enige hoop o de degeneratieve veranderingen en de voortgang van de ziekte te vertragen.

Gebruik van bepaalde medicijnen

Het gebruik van medicijnen bij dementie is relatief beperkt en beperkt zich vooral tot cholinesteraseremmers, die het vermogen hebben om de niveaus van de belangrijke neurotransmitter acetylcholine in de hersenen hoog te houden.

Deze medicijnen worden alleen in bepaalde gevallen gebruikt, zoals bij de ziekte van Alzheimer, en kunnen helpen het geheugen voor een langere periode vast te houden. Dergelijke medicijnen stoppen de progressie van de ziekte niet, maar vertragen deze en zorgen voor een zekere levenskwaliteit.

Preventieve maatregelen

Preventieve maatregelen omvatten veranderingen in de levensstijl, waaronder een gezond dieet rijk aan fruit, groenten, noten en schone eiwitbronnen, en regelmatige lichamelijke activiteit.

Het beperken van de inname van vetten en suiker, evenals sterk bewerkte voedingsmiddelen, is ook een goede praktijk voor het voorkomen van de aandoening. Helaas zijn de voordelen van deze maatregelen na het ontstaan van dementie niet bijzonder veelbelovend.

Mentale stimulatie

Mentale stimulatie door middel van verschillende hersenactiverende activiteiten, zoals het oplossen van puzzels, spellen, het lezen van boeken en het aanleren van nieuwe vaardigheden, is een goede manier om dementie te voorkomen. Bovendien kan het regelmatig trainen van de hersenen het proces vertragen.

Kwaliteitsvolle slaap

Slaap is van groot belang voor de mentale gezondheid en de goede werking van het zenuwstelsel. Het waarborgen van kwaliteitsvolle slaap is belangrijk voor het herstel van de hormonale balans en de homeostase van neurotransmitters, die een factor zijn bij de ontwikkeling van dementie.

Geneeskrachtige kruiden

Voor extra ondersteuning, verbetering van cognitieve functies en onderdrukking van neurodegeneratieve ziekten zoals dementie, kunnen we ons wenden tot de kracht van de natuur in de vorm van enkele geneeskrachtige kruiden voor de hersenfunctie.

Voorbeelden hiervan zijn rozemarijn, citroenmelisse, sint-janskruid, en Mursal-thee. Al deze planten worden beschouwd als medicinale planten en bezitten sterke antioxidant-, ontstekingsremmende en neuroprotectieve eigenschappen, doordat ze de cognitieve functies, het geheugen en de helderheid van het bewustzijn ondersteunen.

Tot op heden heeft de geneeskunde geen geneesmiddel tegen dementie gevonden en wordt het daarom beschouwd als een ongeneeslijke progressieve ziekte, gerelateerd aan hersenatrofie en een geleidelijk verlies van zijn functies.

De wetenschap bestudeert nog steeds de oorzaken en mechanismen waarmee de ziekte zich ontwikkelt, met als doel een behandeling voor dementie te ontwikkelen die de progressie ervan vertraagt.

De huidige behandeling is gericht op het verminderen van de ernst van de symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit, door het behoud van cognitieve vaardigheden via medicatie, veranderingen in levensstijl en andere therapeutische benaderingen.

Vroege diagnose van de ziekte en tijdig het nemen van adequate maatregelen is cruciaal voor de effectiviteit van het toepassen van bepaalde technieken en strategieën om de levenskwaliteit van de getroffenen te verbeteren.

Het is belangrijk bij het ontstaan van een gevoel of vermoeden van ongegronde verstoring van cognitieve functies een ervaren specialist op dit gebied te raadplegen.

Zorg voor een persoon met dementie: tips voor het dagelijks leven

De zorg voor een persoon met dementie omvat het bieden van een vaste dagelijkse routine, gericht op het verminderen van angst en verwarring die door het onbekende wordt veroorzaakt.

Het creëren van een veilige omgeving is belangrijk om ongevallen en zelfverwonding te voorkomen. Dit geldt vooral voor mensen met gevorderde dementie. Het aanmoedigen van het uitvoeren van zelfstandige activiteiten kan gezond zijn.

Het is belangrijk om geduld te tonen bij het omgaan met sterke emoties zoals prikkelbaarheid en woede, door de aandacht van de zieke in een andere richting te leiden.

Het stimuleren van enige vorm van lichamelijke activiteit, evenals het bieden van gezonde voeding, zal de algemene toestand van mensen met dementie verbeteren en de progressie van de ziekte vertragen.

Niet in de laatste plaats mogen we niet vergeten ook aandacht aan onszelf te besteden en voor onszelf te zorgen, zodat we van nut kunnen zijn voor onze dierbaren die aan deze invaliderende ziekte lijden.

Kan dementie genezen worden?

Helaas hebben de geneeskunde en wetenschap nog geen effectieve behandeling voor dementie gevonden, maar de progressie ervan kan wel worden vertraagd.

Kan iedereen dementie ontwikkelen?

Sommige mensen zijn genetisch gevoeliger dan anderen om dementie te ontwikkelen, en het komt meestal voor op hogere leeftijd.

Wat zijn de vroege symptomen van dementie?

Dementie uit zich meestal in stoornissen van het kortetermijngeheugen, moeite met het nemen van beslissingen en niet goed afgebakende gedragsveranderingen.