10 symptomen bij een zinktekort

Zinktekort is een toestand waarbij het lichaam onvoldoende van dit spoorelement heeft om zijn normale functies te behouden. Zink is betrokken bij meer dan 300 enzymatische processen. Het is belangrijk voor de immuunsysteem, wondgenezing, DNA-synthese, celgroei en celdeling.

Wanneer het niveau laag is, beïnvloedt dit een breed scala aan organen en systemen. Het ontwikkelen van een klinisch zinktekort gebeurt niet in één of twee dagen, maar is het gevolg van langdurige verwaarlozing (door een slecht dieet) of onvoldoende opname van het mineraal gedurende een langere periode.

Er zijn veel oorzaken van zinktekort, maar de belangrijkste zijn er een paar.

Dit zijn ze: 

• Onvoldoende inname via voeding

• Verminderde opname in de darmen

• Aandoeningen met chronisch zinkverlies (bijv. de ziekte van Crohn, levercirrose)

• Verhoogde behoefte – bij zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, opgroeiende kinderen, sporters of mensen onder stress.

Het tekort kan mild en onopgemerkt blijven, maar in ernstigere gevallen treden er verschillende symptomen op, die we in de volgende paragrafen uitgebreid zullen bespreken.

De aanbevolen dagelijkse inname van zink is afhankelijk van leeftijd, geslacht en fysiologische toestand van het individu (zoals zwangerschap of borstvoeding).

Hier zijn de standaardwaarden volgens de internationale richtlijnen van de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie)

Voor de meeste mensen is het verkrijgen van zink via een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet volledig toereikend.

Bij vegetariërs en veganisten, mensen met chronische aandoeningen of spijsverteringsproblemen, kunnen soms supplementen worden aanbevolen, maar zonder de bovengrens van 40 mg per dag te overschrijden zonder medisch toezicht.

De symptomen van zinktekort kunnen talrijk en gevarieerd zijn, afhankelijk van de ernst van het tekort. Deze ernst wordt bepaald door de duur waarin het lichaam onvoldoende zink heeft ontvangen en de mate waarin de zinkvoorraden in het lichaam zijn uitgeput.

Ernstige tekorten gaan gepaard met uitgesproken symptomen en kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, waarvan sommige potentieel levensbedreigend kunnen zijn.

1. Droge, geïrriteerde of schilferige huid

Zink is essentieel voor het behoud van een gezonde epidermale barrière en speelt een rol in de regeneratie van de huid. Een tekort leidt vaak tot dermatitis, vooral rond de mond, ogen en genitaliën.

2. Verminderde eetlust

Zink beïnvloedt hormonen die honger reguleren en ook de smaakreceptoren. Bij een tekort is er vaak sprake van verminderde eetlust, vooral bij kinderen.

3. Verstoord smaak- en reukvermogen

Zinktekort tast de smaakpapillen en enzymen aan die verantwoordelijk zijn voor het waarnemen van smaak en geur. Dit kan leiden tot verlies of vervorming van smaak- en geurzin (dysguesie en anosmie).

4. Vertraagde wondgenezing

Zink is betrokken bij celdeling en collageensynthese. Bij een tekort genezen wonden langzamer en is het risico op infecties verhoogd.

5. Verhoogde vatbaarheid voor infecties

Zink is essentieel voor de normale werking van T-cellen en fagocyten. Een tekort verzwakt de immuunrespons, wat leidt tot vaker voorkomende virale en bacteriële infecties, ernstigere ziekteverlopen en trager herstel, vaak met een verhoogd risico op secundaire infecties en hun complicaties.

6. Haaruitval (alopecia)

Bij ernstig en langdurig tekort kan haarverlies optreden, vaak diffuus. Men vermoedt dat dit te wijten is aan verstoorde eiwit- en celdynamiek in de haarfollikels.

7. Prikkelbaarheid, verminderde concentratie

Zink speelt een rol in neurotransmissie en cognitieve functies. Een tekort kan leiden tot psycho-emotionele veranderingen zoals apathie, angst en mentale vermoeidheid.

8. Vertraagde groei en puberteit bij kinderen

Zink is van essentieel belang voor hormonale balans en groei. Een tekort kan leiden tot kleine lengte, vertraagde puberteitsontwikkeling en bloedarmoede.

9. Vruchtbaarheidsproblemen

Bij mannen beïnvloedt zinktekort de kwaliteit van het sperma, het testosterongehalte en de prostaatfunctie. Bij vrouwen kan het de eisprong en hormonale balans verstoren.

10. Witte vlekken op de nagels en broosheid

Zinktekort kan zich ook uiten in nagelveranderingen – witte lijnen of vlekken (leukonychia), verhoogde broosheid en trage groei.

Bevestiging van een zinktekort vereist laboratoriumdiagnostiek in combinatie met beoordeling van de symptomen en het voedingspatroon.

Meestal wordt de zinkconcentratie in het serum bepaald, hoewel deze waarde niet altijd een nauwkeurige weergave geeft van de intracellulaire zinkvoorraden.

Serumzink wordt gemeten via een bloedafname uit een ader, meestal ’s ochtends op nuchtere maag.

De referentiewaarden voor gezonde volwassenen liggen tussen 70 en 120 µg/dL (10,7 – 18,4 µmol/L).

Lichte tekorten worden vastgesteld bij waarden tussen 60 en 70 µg/dL, terwijl ernstige tekorten onder de 60 µg/dL vallen.

De resultaten kunnen beïnvloed worden door verschillende omstandigheden, waaronder ontstekingen, stress, zwangerschap, lage albuminespiegels in het bloed, en ook door inname van andere mineralen zoals koper en ijzer.

Voor een nauwkeurigere interpretatie worden vaak ook bijkomende onderzoeken uitgevoerd.

De plasmaconcentratie van albumine is belangrijk, omdat ongeveer 60% van het zink in het bloed eraan gebonden is. Bij lage albuminespiegels, bijvoorbeeld bij lever- of nieraandoeningen, kan een lage serumzinkwaarde worden vastgesteld zonder dat er daadwerkelijk sprake is van een tekort.

De verhouding tussen koper en zink is ook van belang, vooral bij langdurig gebruik van zinksupplementen, aangezien dit kan leiden tot kopertekort. In zulke gevallen is het aanbevolen om beide waarden op te volgen.

Ferritine en vitamine B6 worden vaak opgenomen in het diagnostisch panel, aangezien een tekort daaraan gelijkaardige symptomen kan veroorzaken en parallel met zinktekort kan optreden.

Wanneer wordt onderzoek aanbevolen?

Onderzoek naar de zinkspiegels is aangewezen bij symptomen of aandoeningen die op een tekort kunnen wijzen.

Een dergelijke controle wordt aanbevolen in de volgende gevallen:

• Bij onverklaarbare verzwakking van het immuunsysteem en frequente ziekten

• Bij chronische huidproblemen en slecht genezende wonden

• Bij verstoring van smaak en eetlust

• Bij spijsverteringsaandoeningen (zoals coeliakie, de ziekte van Crohn)

• Bij vegetariërs en veganisten met een beperkte zinkinname

Vroegtijdige diagnose en correctie van een tekort is belangrijk, omdat langdurige deficiëntie kan leiden tot chronische gezondheidsproblemen, waaronder verminderde vruchtbaarheid, depressieve toestanden en een verzwakt immuunsysteem.

Bovendien kan zinktekort het verloop van bestaande ziekten verergeren, het herstel na operaties of infecties vertragen en het risico op het ontwikkelen van chronische ontstekingen verhogen.

Hoe eerder er maatregelen worden genomen om de zinkwaarden te corrigeren, hoe effectiever en sneller de normalisatie van de door dit spoorelement afhankelijke functies verloopt.

Wat zijn de belangrijkste symptomen van zinktekort?

De belangrijkste symptomen bij zinktekort zijn: droge en geïrriteerde huid, trage wondgenezing, haaruitval, broze nagels, verminderde eetlust, smaak- en geurstoornissen, frequente infecties, vermoeidheid, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, vertraagde groei (bij kinderen), vruchtbaarheidsproblemen.

Wanneer zijn we vatbaar voor zinktekort?

Bij beperkte voeding, spijsverteringsproblemen, chronische stress, zwangerschap, borstvoeding, veganistische/vegetarische voeding of verhoogde behoefte na ziekte.

Wat zijn de referentiewaarden voor zink bij de mens?

De referentiewaarden voor serumzink bij volwassenen liggen doorgaans tussen 70 en 120 µg/dL (10,7 – 18,4 µmol/L).

Bronnen:

https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493231/