Magnesiumtekort: 11 symptomen van magnesiumtekort

Een magnesiumtekort is een toestand waarbij de serumconcentratie van magnesiumdaalt onder het fysiologische minimum van 0,75 mmol/L (1,8 mg/dL). Deze stoornis kan nadelig zijn voor talrijke levensbelangrijke functies van het lichaam.

Daartoe behoren onder meer neuromusculaire prikkelbaarheid, hartslag, de elektrolytenbalans, evenals vele andere gezondheidsproblemen die we vandaag zullen bespreken.

Een magnesiumtekort kan worden veroorzaakt door een breed scala aan aandoeningen en factoren. Sommige daarvan zijn vaak voorkomend en goed bekend, terwijl anderen weinig worden herkend in de klinische praktijk wegens hun lagere frequentie, hoewel ook zij een aanzienlijk risico vormen. Hier zijn de belangrijkste groepen, gerangschikt naar frequentie en klinisch belang:

Veelvoorkomende aandoeningen

Onvolwaardige en onevenwichtige voeding

Een dieet met weinig magnesium – vaak voorkomend bij overmatig gebruik van bewerkte voedingsmiddelen, arm aan mineralen – is een belangrijke oorzaak van een chronisch mild tekort. Risicogroepen zijn ouderen, mensen met strikte diëten en personen met eetstoornissen, maar zelfs de gemiddelde moderne persoon, vooral in ontwikkelde landen.

Intensieve lichamelijke activiteit en thermische stress

Professionele sporters en personen blootgesteld aan aanhoudende hitte of lichamelijke stress, kunnen aanzienlijke hoeveelheden magnesium verliezen via het zweet. Bij gebrek aan adequate herstel leidt dit tot een cumulatief tekort.

Chronisch alcoholmisbruik

Alcohol vermindert zowel de intestinale opname van magnesium, vergroot het verlies via urine en gaat vaak gepaard met tekortschietende voeding. Chronisch alcoholgebruik is een klassiek risicofactor voor uitgesproken hypomagnesiëmie en een veel voorkomende problematiek in landen met hoge alcoholconsumptie per inwoner.

Langdurig gebruik van diuretica

Thiazide en lisdiuretica (bijv. furosemide, hydrochloorthiazide) verhogen de renale uitscheiding van magnesium. Patiënten met hypertensie, hartfalen of cirrose, die vaak dergelijke behandeling ondergaan, vereisen regelmatige controle van elektrolyten en hebben vaak aanvullende magnesiuminname nodig.

Gastro-intestinale verliezen

Chronische diarree, braken, of aandoeningen die gepaard gaan met gestoorde opname (bijv. coeliakie, de ziekte van Crohn, chronische pancreatitis), leiden tot aanzienlijke verliezen of onvoldoende resorptiecapaciteit.

Type 2 diabetes mellitus

Ongecontroleerde diabetes is gerelateerd aan verhoogde uitscheiding van magnesium door osmotische diurese. Daarnaast verstoort insulineresistentie de intracellulaire verdeling van magnesium, wat het klinische beeld kan verergeren.

Langdurig gebruik van protonpompremmers (PPI’s)

Het gebruik van PPI’s zoals omeprazol of pantoprazol gedurende meer dan 12 maanden kan de magnesiumtransporter in de darmen onderdrukken. Dit is goed gedocumenteerd, maar vaak verwaarloosd bijeffect, vooral bij patiënten met polyfarmacie.

Chirurgische ingrepen

Verwijdering (resecties) van een groot deel van de dunne darm leidt tot verminderde opname van diverse voedings- en mineralenstoffen, waaronder magnesium.

Meer specifieke en minder herkende aandoeningen

Refeeding‑syndroom

Plots herstel van voeding na langdurig vasten of ernstige ondervoeding leidt tot snelle instroom van magnesium in de cellen en een kritieke daling van de serumspiegels. Dit is vooral gevaarlijk bij patiënten met anorexia of na intensieve ziekenhuisopname.

Hypermagnesurische tubulopathieën

Aangeboren aandoeningen zoals Gitelman‑ of Bartter‑syndroom leiden tot verminderde reabsorptie van magnesium in de niertubuli. Zij gaan vaak gepaard met elektrolytstoornissen, spierzwakte en verhoogd risico op hartritmestoornissen.

Hyperparathyreoïdie en kwaadaardige aandoeningen met botresorptie

Deze aandoeningen verstoren de minerale homeostase en kunnen de magnesiumbalans wijzigen. In de oncologie kan een magnesiumtekort ook worden veroorzaakt door chemotherapeutische middelen zoals cisplatine of ifosfamide vanwege gestoorde intestinale absorptie en andere mechanismen.

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (Recommended Dietary Allowance – RDA) voor magnesium hangt af van de leeftijd, het geslacht en de fysiologische toestand van het individu.

De onderstaande gegevens zijn gebaseerd op de aanbevelingen van het Europees Agentschap voor voedselveiligheid (EFSA) en het Institute of Medicine van de VS (IOM):

Dit zijn waarden voor totale dagelijkse inname, die alle bronnen omvat – voeding en supplementen. Inname boven de bovengrens uitsluitend via voedingssupplementen kan gastro-intestinale symptomen veroorzaken zoals diarree, vanwege de geconcentreerde vorm en de verandering in osmotische druk in de darmen.

Magnesiumtekort kan zich uiten in een breed scala aan symptomen – van niet-specifieke en milde verschijnselen tot ernstige neuromusculaire en cardiovasculaire stoornissen. De uitingen ontwikkelen zich vaak geleidelijk en kunnen lange tijd ongekend blijven.

De meest voorkomende symptomen zijn:

• Spierkrampen en spasmen – een van de meest kenmerkende tekenen van tekort – vooral in de kuiten, voeten en handen. Het is verbonden met verhoogde neuromusculaire prikkelbaarheid bij lage magnesiumspiegels. Iedereen kent deze situaties.
• Moeheid en zwakte – magnesiumtekort verstoort de energie‑stofwisseling en de functie van mitochondriën, leidend tot chronische uitputting en snelle vermoeidheid. Dit symptoom kan vaak overlappen met en/of verward worden met uitdroging. Daarom nemen de energieniveaus vaak plots toe na het innemen van water met elektrolyten en magnesium.
• Slaapproblemen of verstoorde slaap – magnesium is betrokken bij de regulatie van neurotransmitters zoals GABA, die verantwoordelijk zijn voor de slaap. Een tekort kan slaapproblemen veroorzaken, zoals moeilijkheden met inslapen of onrustige slaap.
  Hoofdpijn en migraine – magnesiumtekort wordt geassocieerd met verhoogd risico op migraine en spanningshoofdpijn, vanwege de effecten ervan op bloedvaten en het neurotransmitterevenwicht.
• Draaierigheid en duizeligheid – bij ernstiger tekort kan men balansproblemen, een gevoel van instabiliteit en duizeligheid ervaren, maar in de praktijk kunnen dergelijke symptomen optreden. Meestal bij de risicogroepen genoemd in de voorgaande subtitels.
  
• “Hersenmist” en concentratieproblemen – aandacht, kortetermijngeheugen en concentratievermogen kunnen worden aangetast, vanwege de rol van magnesium in zenuwgeleiding en hersenfunctie.
  

Andere mogelijke symptomen:

• Prikkelbaarheid, geïrriteerdheid en angstigheid – magnesium moduleert de reactie van het lichaam op stress. Lage niveaus worden vaak geassocieerd met verhoogde zenuwprikkeling en een gevoel van spanning.
• Hartkloppingen en hartritmestoornissen – bij een matig tot ernstig tekort kan een onregelmatige hartslag optreden of algemene stoornissen, inclusief extrasystolen en tachycardie.
  Tintelingen en een prikkelend gevoel – het perifere zenuwstelsel lijdt eveneens onder gebrek aan magnesium, wat kan leiden tot paresthesieën.
• Obstipatie – magnesium ondersteunt de darmperistaltiek, en bij tekort kan een neiging tot verstopping ontstaan; dit is geen zeldzaam verschijnsel.
• Frequent spiertrillen (fasculaties) – lichte trillingen in het gezicht, de oogleden of ledematen zijn vaak een vroeg teken van lage magnesiumspiegels, iets wat velen van u hebben ervaren vooral na een “zware” avond of een lange dag in de zon.
  

Er zijn verschillende methoden (tests) voor het meten van de magnesiumniveaus in het lichaam, waarbij in de klinische praktijk meestal de eerste methode wordt gebruikt. Hieronder geven we ook de overige.

1. Serum‑magnesium (totaal magnesium in serum)

Meest gebruikte test. Reflecteert ongeveer 1% van het totale magnesium in het lichaam, aangezien het overige deel zich bevindt in depots in botten, spieren en bloedcellen.

De waarden van deze indicator bij milde en chronische tekorten kunnen binnen de normale grenzen blijven, ondanks een tekort in weefsels, vanwege de compenserende mechanismen van het lichaam en de inspanning om de homeostase van het bloed te handhaven.

Als gezond worden beschouwd de volgende referentiewaarden: 0,75 – 0,95 mmol/L (of 1,8 – 2,3 mg/dL). Aan de andere kant, bij een tekort wordt gewoonlijk een waarde onder 0,75 mmol/L (of < 1,8 mg/dL) aangenomen.

2. Magnesium in erytrocyten (erytrocytair magnesium)

Meet de concentratie van magnesium in de rode bloedcellen. Meer betrouwbaar bij vermoedens van chronisch tekort – Referentiewaarden: 4,2 – 6,8 mg/dL

3. Magnesium in 24‑urige urine

Wordt gebruikt voor de beoordeling van de uitscheiding van magnesium en om verlies via de nieren te onderscheiden van onvoldoende inname. – Referentiewaarden: 3 – 5 mmol/24 u (of 73 – 122 mg/24 u)

Belangrijk om te weten:

• Bij lage serumwaarden én lage urine‑uitscheiding – waarschijnlijk sprake van tekort door lage inname of malabsorptie.
• Bij laag serum‑magnesium en hoge uitscheiding – wijst op nierverlies.

4. Geioniseerd magnesium

Dit is de biologisch actieve fractie van magnesium. Wordt zelden gemeten, omdat gespecialiseerde apparatuur nodig is. – Referentiewaarden: 0,45 – 0,60 mmol/L

Het onderzoek van geioniseerd magnesium wordt aanbevolen bij:

• vermoeden van tekort bij normaal serum‑magnesium,
• critiek zieke patiënten (intensive care),
• patiënten met ernstige elektrolytstoornissen, hardnekkige hartritmestoornissen zonder duidelijke oorzaak, vermoedens van verstoorde cellulaire opname of verstoord evenwicht bij chronische ziekten.

Wordt gebruikt wanneer een nauwkeuriger beoordeling van biologisch actief magnesium nodig is.

Het tijdig opsporen en corrigeren van magnesiumtekort voorkomt de ontwikkeling van ernstige neuromusculaire, cardiovasculaire en metabole complicaties, waaronder hartritmestoornissen, spierzwakte, chronische vermoeidheid en verslechterde glucosecontrole.

Het handhaven van magnesiumniveaus aan de bovengrens van de referentiewaarden vermindert aanzienlijk het risico op het optreden van tekort en vergroot de compenserende mogelijkheden van het lichaam bij belasting en alle omstandigheden met verhoogde uitscheiding of verhoogde behoefte aan magnesium vanwege grotere uitputting van mineraalvoorraden in het lichaam.

Wat is magnesiumtekort?

Dat is een toestand waarbij de magnesiumniveaus in het lichaam onder de fysiologische norm liggen en niet voldoende zijn voor het normale functioneren van cellen, zenuw- en spierstelsel.

Wanneer wordt gesproken van een tekort?

Bij serumwaarden onder 0,75 mmol/L (of < 1,8 mg/dL) wordt aangenomen dat sprake is van magnesiumtekort. Het is mogelijk dat er functioneel tekort bestaat bij waarden dicht bij de ondergrens van het normale bereik.

Wat zijn de meest voorkomende symptomen bij magnesiumtekort?

Krampen, spierspasmen, vermoeidheid, duizeligheid, slaapproblemen, hoofdpijn, hersenmist, prikkelbaarheid en hartkloppingen.

Bronnen:

• https://ods.od.nih.gov/factsheets/Magnesium-HealthProfessional/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11444908/