Magnesiumoverdosis: symptomen en bijwerkingen

Magnesium is een van de belangrijkste mineralen in het menselijk lichaam, betrokken bij meer dan 300 enzymatische processen – van spierfunctie en zenuwgeleiding tot energie-metabolisme. Hoewel een magnesiumtekort vaak voorkomt, vooral bij stress, intensieve sportbeoefening of ongezonde voeding, mag de mogelijkheid van overmatige inname niet worden onderschat. De oorzaak van het steeds vaker voorkomende overdosis ligt in de toegenomen drang van mensen om voldoende van het mineraal binnen te krijgen, vanwege de sterke reclame omtrent de voordelen en het belang ervan. Hoewel zeldzaam, kan een overdosis magnesium zelfs gevaarlijk zijn, zeker bij bepaalde gezondheidscondities.

Ja – een overdosis magnesium is mogelijk, vooral wanneer het wordt ingenomen in de vorm van voedingssupplementen of medicijnen, en niet via voedsel. Bij gezonde mensen met goed functionerende nieren wordt overtollig magnesium gewoonlijk uitgescheiden via de urine. Bij gelijktijdige inname van grotere hoeveelheden reageert het spijsverteringssysteem ook en scheidt het uit door de darmpassage te versnellen. Maar bij inname van hoge doses (vooral boven de 350 mg elementair magnesium per dag uit supplementen) of bij verminderde nierfunctie, neemt het risico op opeenhoping in het lichaam en daaraan gerelateerde bijwerkingen aanzienlijk toe.

Magnesium wordt toxisch bij buitensporige hoeveelheden in het bloed (hypermagnesiëmie), omdat het direct invloed heeft op de elektrische activiteit van cellen, vooral in hart- en zenuwweefsel. Overtolligheid onderdrukt het centrale zenuwstelsel, vermindert de spiertonus, vertraagt de hartgeleiding en verergert reflexen. In ernstige gevallen kan het leiden tot hartaritmie, respiratoire depressie en zelfs tot stilstand van hartfunctie. Dit is vooral gevaarlijk bij mensen met nierfalen, bij wie de verwijdering van magnesium bemoeilijkt is.

De normale waarden van serum‑magnesium liggen tussen 0,75 en 0,95 mmol/L (1,8 – 2,3 mg/dL). Symptomen van toxiciteit kunnen optreden bij niveaus boven 1,5 mmol/L (3,6 mg/dL), en ernstige en levensbedreigende effecten — bij concentraties boven 2,5 mmol/L (6,0 mg/dL). Fatale gevallen worden doorgaans waargenomen bij waarden boven 3,5–5,0 mmol/L, vooral als de intoxicatie niet tijdig wordt beheerst.

Magnesiumoverdosis manifesteert zich geleidelijk, afhankelijk van de hoeveelheid in het bloed en de individuele tolerantie. De meeste symptomen zijn het gevolg van onderdrukking van de prikkelbaarheid van zenuwen en spieren, omdat magnesium werkt als een natuurlijke calciumantagonist en de cellulaire activiteit vertraagt.

• Misselijkheid en braken – dit zijn vroege symptomen van milde overdosis. Het hoge niveau van magnesium irriteert het braakcentrum in de hersenstam.
  
• Spierzwakte– magnesium remt de afgifte van acetylcholine in zenuw-spier synapsen, wat het samentrekken van spieren bemoeilijkt.
  
• Lage bloeddruk (hypotensie) – de bloedvaten verwijden zich onder invloed van magnesium, wat kan leiden tot lusteloosheid, duizeligheid en zelfs flauwvallen.
  
• Vertraagde reflexen– klassiek neurologisch teken bij hogere serum magnesiumwaarden.
  
• Vertraagde hartslag (bradycardie) – het resultaat van geremde impulsgeleiding in het hartgeleidingssysteem.
  
• Moeilijkheden met ademhalen – bij ernstige niveaus wordt het ademhalingscentrum in de hersenen onderdrukt, hetgeen kan leiden tot respiratoire depressie.
  
• Hartaritmie en hartstilstand – de meest ernstige en levensbedreigende manifestaties, wanneer magnesium toxische waarden bereikt boven 2,5–3,5 mmol/L.
  

Normaal wordt overtollig magnesium door de nieren uitgescheiden, daarom ontstaat ernstige toxiciteit meestal alleen bij bepaalde aandoeningen of dosisfouten.

• Nierfalen – de belangrijkste risicofactor. Wanneer de nieren niet efficiënt filteren, hoopt magnesium zich snel op, zelfs bij matige inname.
  
• Inname van hoge doses magnesiumsupplementen of medicijnen– vooral bij zelfmedicatie met magnesiumsulfaat, magnesiumwater of magnesiumlaxativa.
  
• Gecombineerde inname met geneesmiddelen die magnesium vasthouden– zoals sommige diuretica, NSAID’s (niet-steroïde ontstekingsremmers) of protonpompremmers.
  
• Hoge leeftijd – de nierfunctie neemt af met de leeftijd, wat het risico op ophoping vergroot.
  
• Aandoeningen van de schildklier of de bijnierschors – deze kunnen de elektrolytenbalans en de uitscheiding van magnesium beïnvloeden.
  
• Intravenieuze toediening van magnesium – gebruikelijk in een ziekenhuisomgeving, maar bij onjuiste infusiesnelheid kan dit leiden tot acute toxiciteit.
  

Ongeacht het bestaan van risicofactoren, is het verstandig voorzichtig te zijn bij het gebruik van voedingssupplementen die hoge dosissen essentiële stoffen en elementen bevatten, zoals in het geval van magnesium, vanwege het risico op intoxicaties en overdosis.

Bij kinderen, en vooral bij pasgeborenen en zuigelingen, treedt magnesiumtoxiciteit sneller op en kan het gevaarlijker zijn vanwege een onrijpe nierfunctie en een lager lichaamsgewicht. Zelfs relatief kleine doses, ingenomen via supplementen, medicijnen (zoals magnesiumsulfaat) of overmatig gebruik van magnesiumoplossingen bij obstipatie, kunnen leiden tot hypermagnesiëmie.

Symptomen bij kinderen zijn onder meer:

• slapheid en een zwakke huil;
  
• vertraagde of afwezige reflexen;
  
• spierhypotonie (“floppy baby syndrome”);
  
• slaperigheid, lethargie of apneuperiodes;
  
• vertraagde hartslag en ademhalingsproblemen in ernstigere gevallen.
  

Vooral kwetsbaar zijn pasgeborenen van wie de moeders tijdens de zwangerschap hoge doses magnesiumsulfaat hebben gekregen (bijvoorbeeld bij pre-eclampsie). In dergelijke gevallen worden tijdelijke onderdrukking van het centrale zenuwstelsel en respiratoire zwakte al bij de geboorte waargenomen.

Bij vermoeden van magnesiumtoxiciteit hangt de behandeling af van de ernst van de symptomen en het magnesiumgehalte in het bloed.

1. Stoppen van de bron – Onmiddellijke onderbreking van orale of intraveneuze toediening van magnesium.
   
2. Intraveneuze toediening van calciumgluconaat of calciumchloride – Calcium werkt fysiologisch als antagonist van magnesium op spieren en het hart, stabiliseert het hartgeleidingssysteem en herstelt de reflexen. Het wordt langzaam intraveneus toegediend in een ziekenhuisomgeving.
   
3. Hydratatie en geforceerde diurese – Bij milde tot matige intoxicatie stimuleert intraveneuze toediening van fysiologische zoutoplossing met diuretica (zoals furosemide) de renale klaring van magnesium.
   
4. Hemodialyse – Bij ernstige gevallen, vooral wanneer de nierfunctie is aangetast, is hemodialyse de meest effectieve methode om het magnesiumgehalte snel te verlagen.
   
5. Monitoring – Bewaking van hartslag, bloeddruk, ademhalingsfrequentie en serumwaarden van magnesium, calcium en kalium.

In de praktijk is het zelden nodig om alle maatregelen te nemen. Meestal is het stoppen van de bron en geforceerde hydratatie voldoende, vooral bij mildere gevallen.

De veiligste manier om een overdosis te voorkomen is door de aanbevolen dagelijkse doses (ADH) volgens leeftijd en gezondheidstoestand te volgen, en het gelijktijdig gebruik van meerdere magnesiumbronnen (zoals supplementen en laxeermiddelen) te vermijden. Kies vormen met een hogere biologische beschikbaarheid en een lager risico op maagklachten (zoals magnesiumglycinaat of -citraat) en vermijd het zelfstandig verhogen van de dosis bij chronische aandoeningen. Raadpleeg bij nierziekten of het gebruik van medicijnen die de magnesiumbalans beïnvloeden altijd een arts voor gebruik. Wees extra voorzichtig bij kinderen, zwangere vrouwen en ouderen.

Hoeveel magnesium is te veel?

De toxische drempel voor magnesium uit supplementen ligt rond de 350 mg per dag bij gezonde volwassenen, maar bij cumulatie uit meerdere bronnen of bij nierinsufficiëntie kunnen zelfs lagere doses gevaarlijk zijn.

Hoe snel treden de symptomen van een overdosis op?

Doorgaans binnen enkele uren na een hoge eenmalige dosis of na enkele dagen bij chronische ophoping. De eerste tekenen zijn vaak maagklachten en vermoeidheid.

Kan voedsel leiden tot een overdosis magnesium?

Nee. Magnesium uit voeding veroorzaakt geen toxiciteit bij een normale nierfunctie, omdat het overschot gemakkelijk via de urine wordt uitgescheiden.

Bronnen:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554593/