Alles over rotavirus: aard, symptomen en behandeling

Het rotavirus is een zeer besmettelijke infectieuze agent, die voornamelijk de maag en darmen aantast en een belangrijke veroorzaker is van ernstige diarree en braken, vooral bij kinderen, wereldwijd. Het virus behoort tot de familie Reoviridae en is een belangrijke veroorzaker van gastro-enteritis.

Het virus verspreidt zich via de lucht-druppel en fecaal-orale route.

Besmetting met rotavirus vindt plaats op de volgende manieren:

• Bij nauw contact met een besmet persoon: Minuscule deeltjes van lichaamsvloeistoffen, zoals speeksel en uitgeademde lucht, beladen met virusdeeltjes kunnen op onze slijmvliezen of delen van het lichaam (meestal de handen) terechtkomen, waarna we ze door aanraking inslikken.
• Via vuile handen: Slechte hygiëne is een belangrijke manier en oorzaak van besmetting. Het aanraken van verschillende objecten waarop het virus mogelijk is terechtgekomen en daarna het consumeren van voedsel of het aanraken van het gezicht, is bijna een zekere manier van besmetting.
• Consumptie van besmet voedsel en dranken: Dit is een belangrijke manier van besmetting in vakantieoorden voor rust en ontspanning. Besmette medewerkers die gasten bedienen, besmetten het voedsel en water. Zo ontstaan vaak seizoensgebonden mini-epidemieën van rotavirusinfecties.

Oorzaken en risicofactoren voor besmetting

De hoge besmettelijkheid en virulentie van het virus is de belangrijkste reden voor gemakkelijke besmetting, zelfs bij minimaal contact en blootstelling aan virusdeeltjes.

Risicogroepen in de bevolking zijn die van kleine kinderen en baby’s, waarbij naast gemakkelijke besmetting veel sneller ontwikkelende en ernstige symptomen worden waargenomen. Bij hen is vaak ziekenhuisopname noodzakelijk.

Ouderen hebben ook een verhoogd risico op besmetting en soms een zwaarder verloop.

Mensen met gecompromitteerde immuunsystemen, als gevolg van recente ziekte, chronische aandoeningen of het gebruik van corticosteroïden, hebben een aanzienlijk verhoogd risico op besmetting en het ontwikkelen van een volledig klinisch beeld van rotavirusinfectie.

De symptomen van een rotavirusinfectie zijn zeer kenmerkend. 

Gewoonlijk hebben ze een acuut en plotseling begin, dat meestal is:

• Koude rillingen
• Pijn in het lichaam en de spieren
• Soms duizeligheid
• Ernstige buikpijn. 

Soms kunnen ze constant zijn, en op andere momenten krampachtig.

Kort na het begin en de klinische manifestatie met de bovengenoemde klachten, beginnen misselijkheid, herhaaldelijk braken en diarree. Soms is de frequentie van braken en diarree zo hoog dat iemand letterlijk de badkamer niet kan verlaten. 

De virusinfectie ontwikkelt zich snel en ontvouwt meestal binnen een uur een volledig klinisch beeld, met alle symptomen die we hierboven hebben beschreven.

In de meeste gevallen hebben rotavirusinfecties een acuut en snel verloop, beginnen ze plotseling en slagt het lichaam erin om de infectie te beperken en de replicatie van het virus binnen maximaal 48 uur te stoppen. Vaak gebeurt dit zelfs binnen de eerste 24 uur, gevolgd door een periode van herstel van de geïrriteerde slijmvliezen van het maag-darmkanaal. 

Bij sommige individuen kunnen diarree en andere symptomen tot 5 dagen of soms langer aanhouden. Dit vereist opheldering van de veroorzaker en vaak een ziekenhuisopname.

Ondanks het gunstige verloop kunnen soms complicaties optreden.

Complicaties van rotavirusinfecties zijn meestal zeldzaam en worden meestal gezien bij baby’s en jonge kinderen.

De meest gevaarlijke en vaak voorkomende complicatie is uitdroging. Dehydratie treedt op als gevolg van herhaaldelijk braken en diarree en de daarmee gepaard gaande verliezen van water en elektrolyten.

Bij baby’s en jonge kinderen is dehydratie een reden voor ziekenhuisopname, omdat hun organisme kwetsbaar is en veel minder compenserende mogelijkheden heeft dan die van een volwassene. Rotavirusinfectie leidt tot dehydratie ook vanwege de onmogelijkheid om vloeistoffen op te nemen als gevolg van de ontsteking van het slijmvlies en de verstoring van de absorptie-eigenschappen van de darmen.

Bij ouderen kan in zeer zeldzame gevallen, bij langdurige diarree en de daaruit voortvloeiende onbalans in de darmmicrobiota, een secundaire bacteriële infectie ontstaan en kolonisatie van de darmflora door pathogene bacteriestammen.

Voorbeelden hiervan zijn bacteriën van het geslacht Clostridium, die bij hun ontwikkeling leiden tot ernstige slijmvlies ontstekingen in de darmen en de ontwikkeling van pseudomembraneuze colitis. Dit vereist antibiotische behandeling en suppletie met probiotica. De aandoening wordt gekenmerkt door pijn in de darmen, opgeblazen gevoel, gassen en diarree, die maanden kunnen aanhouden.

Er bestaat een vaccin tegen rotavirus. Dit wordt uitsluitend toegediend aan jonge kinderen en baby’s, als de meest risicovolle bevolkingsgroep. 

Het probleem met dit vaccin is dat rotavirussen snel muteren en de immuniteit die door vaccinatie wordt opgebouwd, niet altijd adequaat is voor de stam die de infectie veroorzaakt.

Desondanks kan het vaccin, zelfs bij een gemuteerde stam, de ernst en duur van de infectie verminderen. Bij jonge kinderen wordt het sterk aanbevolen door kinderartsen en infectiologen. 

Vaccinatie is een goede manier om ernstig verloop en complicaties te vermijden, evenals bij immuungecompromitteerde patiënten. 

Voor gezonde mensen is het gebruik ervan onnodig en ongerechtvaardigd vanwege de snelle zelfgenezing van dit type infectie.

Preventie van besmetting met rotavirus is voornamelijk gebaseerd op het naleven van goede persoonlijke hygiëne - regelmatig handen wassen is een goede manier om besmetting te voorkomen.

Het vermijden van uit eten gaan, vooral in niet-geverifieerde en verdachte eetgelegenheden, is een ander element van preventie dat het risico op infectie aanzienlijk kan verminderen. 

Het vermijden van contact met duidelijk zieke mensen is ook belangrijk.

Zwemmen in openbare zwembaden of in de zee, vooral rond resorts, brengt een risico op besmetting met zich mee vanwege het lozen van afvalwater. Deze zijn vaak besmet met virussen en bacteriën, vooral in de zomermaanden, en het is goed om zwemmen te vermijden.

Ondanks preventieve maatregelen zijn virussen microscopisch en onzichtbaar voor het blote oog. Mensen zijn besmettelijk lang voordat ze symptomen ontwikkelen en zelfs dan is de kans op besmetting bij contact met hen veel groter. Om deze redenen worden elke zomer mini-epidemieën van dit virus waargenomen, en soms ook in de herfst-winterperiode.

De diagnose van het virus kan vaak worden gesteld op basis van de klinische symptomen en de anamnese van de patiënt. Bij langer dan gebruikelijk aanhoudende infecties kunnen echter aanvullende tests worden uitgevoerd. Het doel is om de veroorzaker te specificeren, aangezien andere infectieziekten met vergelijkbare symptomen aanzienlijk ernstigere gevolgen kunnen hebben.

Tests om een rotavirusinfectie aan te tonen omvatten meestal het nemen van een fecale monster en omvatten: 

• Antigeen fecale test (ELISA): Dit is de meest gebruikte methode om rotavirus aan te tonen. Het detecteert virale antigenen (speciale eiwitten) in de ontlasting. Dit is een snelle en gevoelige methode die binnen enkele uren resultaat oplevert.
• Polymerasekettingreactie (PCR): Dit detecteert het genetische materiaal van het virus (RNA) in de ontlasting. Dit is een zeer gevoelige en nauwkeurige methode die zelfs minimale deeltjes van viraal RNA detecteert. Het wordt minder vaak gebruikt vanwege de hogere kosten, voornamelijk om ernstige vormen van de ziekte aan te tonen.
• Snelle tests voor immuunanalyse: Deze geven een snel resultaat door specifieke virale antigenen te detecteren. Ze worden het meest gebruikt in de klinische praktijk, waar snelle bewijsvoering van de infectieuze agent nodig is.

De diagnose van deze infectie is helemaal niet complex of duur. De bovengenoemde tests worden veel minder vaak gebruikt dan dezelfde tests bij verdenking op andere, zwaarder verlopende infecties.

Er bestaat geen specifieke behandeling voor dit type virale infecties en daarom wordt alleen symptomatische behandeling toegepast. 

De volgende medicijnen en praktijken worden gebruikt om de symptomen te beheersen:

• Anti-emetica: Dit zijn medicijnen om braken te onderdrukken, die vooral belangrijk zijn in ernstigere gevallen waar snel uitdroging en alkalose kan optreden. Alkalose is een verstoring van de zuur-base balans van het bloed, als gevolg van het uitstoten van zuren (maagsappen) uit het lichaam.
• Antipyretica: Ook bekend als koortsverlagende middelen, verbeteren ze de algemene toestand vanwege de uitputtende aard van koortsachtige toestanden en verminderen ze vochtverliezen als gevolg van hogere lichaamstemperaturen temperatuur.
• Spasmolytica: Dit zijn medicijnen om spasmen van de gladde spieren van de maag en darmen te onderdrukken.
• Kalmerende theeën: Kamille, munt en citroenmelisse hebben een goed kalmerend effect op het maag-darmkanaal.
• Infusies van water-zoutoplossingen: Bij onvermogen om oraal vloeistoffen in te nemen, wordt overgegaan op intraveneuze toediening van water-elektrolytoplossingen om vochtverliezen te compenseren, evenals glucose.
• Probiotica: Deze zijn een belangrijk element van de “behandeling” van de virale infectie. Hun inname is een belangrijk middel tegen de ontwikkeling van darmdysbiose en voortzetting van diarree als gevolg van een secundaire bacteriële infectie.

Pasgeborenen en baby’s lijden het meest aan deze infectie. Bij hen is het belangrijk dat borstvoeding wordt voortgezet, indien mogelijk, of dat wordt overgegaan op voeding met vervangende formules. Als de baby weigert te eten of vloeistoffen en melk braakt, moet onmiddellijk medische hulp worden gezocht.

Dit zijn de belangrijkste dingen die je moet doen als je te maken krijgt met dit vervelende virus. 

Er is één ding dat je absoluut niet moet doen, en dat is het nemen van medicijnen om diarree te stoppen. Deze vertragen de passage, onderdrukken diarree kunstmatig en verlengen daardoor de virale intoxicatie aanzienlijk.

Bij symptomen van de infectie die langer dan 3 dagen aanhouden, ondanks het nemen van de bovengenoemde maatregelen, is het wenselijk om een arts te raadplegen.

Wanneer het gaat om pasgeboren kinderen - moet je vanaf het begin een kinderarts raadplegen en de toestand van het kind zeer zorgvuldig en gedetailleerd volgen op tekenen van uitdroging.

Welke ziekte noemen mensen vaak zomervirus?

Onder zomervirus verstaan mensen vaak de virussen die typischer zijn voor de zomermaanden en zich manifesteren met diarree en braken. Het rotavirus is de meest voorkomende veroorzaker.

Is er een vaccin tegen dit virus?

Ja, maar vanwege de voortdurende mutatie van het virus is het niet altijd bijzonder effectief en wordt het over het algemeen alleen gebruikt bij zeer jonge kinderen om de infectie gemakkelijker en sneller te doorstaan.

Is er een medicijn dat de virale infectie geneest?

Nee, er is geen specifiek medicijn ontwikkeld dat de virale replicatie stopt en de ziekte wordt alleen symptomatisch behandeld.

Bronnen

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558951/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4904489/