Het spijsverteringsstelsel van de mens is een van de belangrijkste systemen van het lichaam, dat bestaat uit talrijke organen die in absolute harmonie samenwerken. De functies ervan zijn onvervangbaar en essentieel voor het in stand houden van het leven.
In deze blogpost zullen we u kennis laten maken met de structuur en werking ervan, om te helpen bij het voorkomen van verschillende ziekten en het optimaliseren van de functies.
Functies van het spijsverteringsstelsel
Het spijsverteringsstelsel vervult een reeks belangrijke en onvervangbare functies voor het lichaam, die elk afzonderlijk voldoende zijn om een heel leerboek te schrijven.
In het kort presenteren we de belangrijkste functies van het spijsverteringsstelsel voor het menselijk lichaam:
-
Opname van voedsel uit de omgeving
-
Mechanische verkleining van voedsel - al in de mondholte is de rol van het kauwapparaat (kaken en tanden) om voedsel in kleine deeltjes te breken, zodat chemische verbindingen (zoutzuren en enzymen) gemakkelijker toegang hebben tot de afzonderlijke componenten en bestanddelen van het voedsel.
-
Chemische afbraak - het belangrijkste afbraakproces is chemisch, waarbij enzymen en zoutzuren reageren met voedingsstoffen zoals vetten, eiwitten en koolhydraten. Deze worden afgebroken tot kleinere deeltjes die gemakkelijk door het lichaam kunnen worden opgenomen.
-
Opname van voedingsstoffen - dit proces vindt plaats in de dunne darmen, waar de reeds afgebroken voedingsstoffen in kleinere moleculen via actief of passief transport in de bloedsomloop terechtkomen en alle delen van het lichaam bereiken.
-
Opname van water - dit vindt voornamelijk plaats in de dikke darm.
-
Afvoeren van afvalstoffen - onverteerde massa’s en producten van bacteriële fermentatie, samen met epitheelcellen en bacteriën, worden uitgescheiden in de vorm van ontlasting.
-
Bescherming tegen pathogenen - het spijsverteringsstelsel is een van de belangrijkste barrières van het lichaam tegen schadelijke micro-organismen uit de omgeving en is uiterst belangrijk voor een goede immuniteit.
Het spijsverteringsstelsel is complex qua structuur en organisatie, daarom is het belangrijk om het in goede conditie te houden, zodat het zijn functies gedurende het hele leven optimaal kan uitvoeren.
Structuur en anatomie van het menselijke spijsverteringsstelsel
Op basis van functionaliteit en anatomie worden de organen van het spijsverteringsstelsel onderverdeeld in twee delen - organen van het bovenste gastro-intestinale kanaal (bovenste GI-kanaal) en organen van het onderste spijsverteringskanaal (onderste GI-kanaal).
Hier zullen we beide groepen organen bespreken.
Bovenste gastro-intestinale kanaal
Het bovenste gastro-intestinale kanaal begint bij de mond. De kaken, tanden en tong vormen de structuur en functionaliteit van de mondholte, waar voedsel als eerste terechtkomt en mechanisch wordt verkleind. Met behulp van de speekselklieren wordt het voedsel vermengd met speeksel, zodat het gemakkelijker kan worden doorgeslikt en naar de lagere delen van het spijsverteringsstelsel kan worden getransporteerd. In het speeksel zit het enzym amylase, dat het proces van chemische afbraak van koolhydraten al in de mondholte start.
De slokdarm is een hol orgaan van het spijsverteringsstelsel. Na het slikken van het met speeksel vermengde voedsel, gaat het naar de slokdarm. De functie ervan is puur transport en het neemt niet deel aan het eigenlijke proces van spijsvertering. Langs zijn verloop heeft het drie fysiologische vernauwingen, en het eindigt met een spierachtige ring - de gastro-oesofageale sfincter. Bij ontspanning hiervan komt het voedsel in de maag terecht.
De maag is een hol, gespierd buikorgaan waarin zoutzuur en het enzym pepsine worden gesynthetiseerd, dat de afbraak van eiwitten initieert. De maag heeft een complexe structuur. Het slijmvlies heeft de eigenschap zichzelf te beschermen tegen zoutzuur door een mucine-afscheiding, die als barrière fungeert. Het is opgebouwd uit cardia, corpus, pylorus en fundus (bodem). Aan het einde van de maag bevindt zich een spierachtige ring, de pylorus, die voedsel in porties doorlaat naar de duodenum (twaalfvingerige darm).
De duodenum, ook bekend als de twaalfvingerige darm, vormt het begin van de dunne darm, waar de galblaas en de alvleesklier hun zouten en enzymen afscheiden, die verantwoordelijk zijn voor de verdere afbraak van voedingsstoffen. Juist daar beginnen de meer substantiële spijsverteringsprocessen.
Onderste spijsverteringskanaal
Het onderste gastro-intestinale kanaal bestaat uit de dunne en dikke darmen.
De jejunum is een deel van de dunne darm. Daar vindt het grootste deel van de afbraak van voedingsstoffen tot kleine moleculen plaats, zoals vetzuren, mono- en disachariden, aminozuren en meer. Hier vindt ook de daaropvolgende absorptie plaats.
De ileum vormt het laatste deel van de dunne darm, waar de processen van absorptie worden afgerond en de voedselresten en fermentatieproducten naar de dikke darm gaan.
De dikke darm heeft een totale lengte van ongeveer 1,5 meter, soms meer, en bestaat uit de blindedarm (caecum), oplopende colon, dwarse colon, aflopende colon, sigmoïde colon en rectum (endeldarm). In de dikke darm worden vloeistoffen en elektrolyten geabsorbeerd. Daar worden ook de ontlasting gevormd. Het rectum dient voor de opslag van gevormde ontlasting. Aan het einde ervan bevindt zich de anus, die wordt omringd door een spiersfincter (anale sfincter). Deze wordt bewust gecontroleerd en dient voor het uitscheiden van ontlasting en het legen van het rectum.
Andere organen van het spijsverteringsstelsel
De lever is een complex gestructureerd parenchymorgaan dat veel verschillende functies in het lichaam vervult. Een daarvan is het synthetiseren van galvloeistoffen, rijk aan galzuren (zouten). Deze worden opgeslagen in de galblaas.
De galblaas is een klein hol orgaan dat zich aan de onderste pool van de lever bevindt en dient voor de opslag van galzuren. Deze spelen een zeer belangrijke rol bij de afbraak van vetten en de stofwisseling van cholesterol, en worden na een maaltijd in de duodenum afgegeven.
De alvleesklier is een parenchymorgaan met een complexe anatomische structuur. Het heeft een exocriene en endocriene functie. Het bestaat uit een kop, lichaam en staart, waarbij voor het spijsverteringsstelsel (de exocriene functie) alleen de kop en de staart van belang zijn. Daar worden proteolytische enzymen (die eiwitten afbreken), het enzym lipase (dat vetten afbreekt) en amylase (dat koolhydraten afbreekt) gesynthetiseerd.
Ziekten van het spijsverteringsstelsel
Het spijsverteringsstelsel is complex gestructureerd en bestaat uit veel organen die dag en nacht in harmonie werken om te voldoen aan de behoeften van ons lichaam.
Juist om deze reden lijdt het spijsverteringsstelsel aan een groot aantal pathologische aandoeningen en ziekten. Deze verschillen in pathogenese, oorzaken en afhankelijk van het type getroffen organen.
Hier zullen we verschillende ziekten en aandoeningen van het spijsverteringsstelsel bespreken op basis van het type getroffen organen.
Ziekten van de slokdarm
Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) houdt reflux (terugstroming) in van maaginhoud (zuren) van de maag naar de slokdarm. Dit veroorzaakt “zuurbranden”, een branderig gevoel achter het borstbeen en ontsteking van de distale delen van de slokdarm.
Barrett-slokdarm is een ziekte die optreedt als gevolg van onbehandelde GERD. Dit is een aandoening die zich uit in veranderingen in het slijmvlies van het orgaan. Barrett-slokdarm brengt een verhoogd risico op de ontwikkeling van slokdarmkanker met zich mee.
Ziekten van de maag
Chronische gastritis is een ontsteking van het maagslijmvlies die lang aanhoudt. De meest voorkomende oorzaken zijn een ongezonde levensstijl, vooral verkeerde voeding, schadelijke gewoonten en infectie met de bacterie Helicobacter pylori.
Maagzweer is een beschadiging van de gehele laag van de maagwand. De meest voorkomende oorzaken zijn onbehandelde gastritis, inname van medicijnen en infectie met Helicobacter. De ziekte manifesteert zich met misselijkheid, braken, gewichtsverlies en verlies van eetlust.
Complicaties van een maagzweer zweer zijn altijd potentieel levensbedreigend. Deze kunnen acuut bloedverlies of perforatie omvatten, waarbij het laatste altijd een spoedoperatie vereist.
Ziekten van de lever, galblaas en alvleesklier
Leververvetting is een aandoening waarbij vetophoping in de lever wordt waargenomen. Leververvetting is een teken dat de lever overbelast is en zijn functies niet normaal uitvoert.
Cirrose is een progressieve ziekte waarbij het leverweefsel zowel structureel als functioneel wordt vernietigd. Oorzaken van cirrose kunnen alcoholmisbruik, medicijnen en hepatitis zijn.
Galkoliek is een ziekte van de galblaas waarbij door verschillende factoren stenen en gruis in de galblaas ontstaan. Hun aanwezigheid leidt tot pijnaanvallen (galkolieken), pijn en ontsteking. Bij frequente aanvallen wordt aanbevolen om het orgaan operatief te verwijderen vanwege het risico op complicaties.
Ziekten van de darmen
Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam antilichamen vormt tegen de cellen van het darmslijmvlies onder invloed van gluten - een eiwit in tarwe. Het wordt gekenmerkt door ontsteking, gassen, pijn, diarree en verstoorde spijsvertering en absorptie.
Ziekte van Crohn is een chronische auto-immuunziekte die verschillende segmenten van het spijsverteringsstelsel aantast, maar meestal de ileum, daarom wordt het ook terminale ileitis genoemd. Het wordt gekenmerkt door structurele en functionele veranderingen in het darmstelsel, die de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk verslechteren.
Prikkelbare darm syndroom is een functionele aandoening waarbij patiënten klagen over buikpijn, krampen, een opgeblazen gevoel, diarree en/of constipatie. Bij deze aandoening worden geen structurele of morfologische veranderingen in de darmen vastgesteld.
Diverticulose wordt gekenmerkt door de vorming van kleine zakjes (divertikels) in de wanden van de dikke darm, meestal in het sigmoïde deel, die soms kunnen ontsteken en pijn veroorzaken. In zeldzamere gevallen kan het leiden tot perforatie van de darm en de vorming van een abces of de ontwikkeling van acute peritonitis, wat onmiddellijke chirurgische behandeling vereist.
Dikkedarmkanker is een steeds vaker voorkomende ziekte die wordt geassocieerd met verkeerde voeding en genetische aanleg. Bij late diagnose kan het de levensverwachting aanzienlijk verkorten.
Welke arts te raadplegen bij vermoeden van een probleem met het spijsverteringsstelsel
Bij problemen met het spijsverteringsstelsel zal uw huisarts u doorverwijzen naar een specialist-gastro-enteroloog. Deze heeft als doel het probleem te identificeren en te diagnosticeren.
Indien nodig en bij het vaststellen van bepaalde specifieke ziekten, kan hij u doorverwijzen naar een chirurg, wanneer het probleem niet met medicijnen (conservatief) kan worden opgelost.
Veelgestelde vragen
Is het spijsverteringsstelsel belangrijk voor de immuniteit?
Ja, een sterke immuniteit hangt grotendeels af van de gezondheid van het spijsverteringsstelsel en vooral van de darmen.
Welke specialist behandelt problemen met het spijsverteringsstelsel?
De gastro-enteroloog is de specialist die zich bezighoudt met problemen en ziekten van het gastro-intestinale kanaal.
Wat zijn de complicaties van een maagzweer?
Acuut bloedverlies uit de maag/duodenum of perforatie ervan, wat een spoedoperatie vereist.
Laat een reactie achter